2023 Fonetische natuurlijkheid als drijfveer van verandering?

Een belangrijk onderdeel van het ‘constraints problem’ van Weinreich, Labov, & Herzog (1968) is de vraag welke taalveranderingen mogelijk en onmogelijk zijn. In de fonetiek worden de mogelijkheden beperkt, volgens Garrett & Johnson (2013), door fonetische biases, die voortkomen uit de eigenschappen van het productie- en perceptieapparaat. In hun visie leiden die biases tot taalverandering, indien ze (waarom dan ook) sociale relevantie verkrijgen. Hoe werken die biases? Drijven die verandering – in termen uit de biologie, veroorzaken ze selectiedruk – of zijn ze slechts een beperking op de weg die een taalverandering van nature (uit zgn. stochastische verschuiving) zou moeten vinden? Ik onderzoek die vraag in een specifieke casus uit het Engels van Philadelphia.

Één van de kenmerken van het Philadelphia-accent is American Raising: een centralisering van [aɪ] tot [əɪ] voor stemloze obstruenten. Voor deze verandering zijn twee verklaringen geponeerd (Davis & Berkson 2021): pre-fortis clipping (vocaalverkorting die maakt dat de [a] niet helemaal bereikt wordt) en offglide peripheralization (de [ɪ] wordt [i] en de [a] coarticuleert mee). Ik onderzoek American Raising in het Philadelphia Neighborhood Corpus (408 sprekers geboren in 1880-1994) d.m.v. een statistisch model oorspronkelijk uit de populatiegenetica (zie Nourmohammad et al 2017) dat onderscheid maakt tussen selectie en stochastische verschuiving. Resultaten tonen sterke selectiedruk in de genormaliseerde F1/F2-ruimte, die bovendien sterker is bij vrouwen dan bij mannen. Ik vind echter geen evidentie voor bijkomstige selectie op kortere vocaalduren in deze allofooncontext, noch voor sterkere selectie in offglides dan in onglides. Het gevonden verschil tussen mannen en vrouwen leidt tot de conclusie dat sociale factoren een drijfveer (kunnen) zijn van taalverandering. Over de rol van fonetische factoren is, gezien de nulresultaten voor die factoren, echter geen conclusie mogelijk.

Referenties

Davis, S., & Berkson, K. (2021). American Raising: An Introduction. Publication of the American Dialect Society, 106(1), 1-12.
Garrett, A., & Johnson, K. (2013). Phonetic bias in sound change. In: Yu, A. C. L. (Ed.). Origins of sound change: Approaches to phonologization (pp. 51-97). Oxford University Press.
Nourmohammad, A., Rambeau, J., Held, T., Kovacova, V., Berg, J., & Lässig, M. (2017). Adaptive evolution of gene expression in Drosophila. Cell Reports, 20(6), 1385-1395.
Weinreich, U., Labov, W., & Herzog, M. (1968). Empirical foundations for a theory of language change. University of Texas Press.